Objawy
Trudno jest czasami ustalić moment, w którym pojawiają się pierwsze objawy autyzmu u dzieci. Choroba ta ma bardzo zróżnicowany przebieg i stopień nasilenia. Czasem trudno właściwie ocenić nieprawidłowe zachowanie dziecka i odróżnić je od nietypowych zachowań, które mogą się pojawiać nawet u zdrowych dzieci. Objawy autyzmu mogą uwidocznić się tuż po urodzeniu lub między 2 a 3 rokiem życia. Pełny obraz autyzmu obserwuje się u dzieci w wieku 2-5 lat. Zaburzenia występujące u osób chorych na autyzm obejmują różne obszary funkcjonowania, ale również kształtują się inaczej na różnych etapach rozwoju człowieka. Zróżnicowanie obrazu klinicznego choroby ma związek z poziomem inteligencji oraz płcią.
Autyzm jest rozpoznawany na podstawie objawów prezentowanych przez dziecko w zestawieniu z informacjami pochodzącymi od rodziców oraz na podstawie obserwacji dziecka.
Na objawy autyzmu dziecięcego składają się jakościowe zmiany w interakcji społecznych, jakościowe zaburzenia komunikacji oraz występowanie ograniczonych, powtarzających się i stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności.
- Zmiany w interakcji społecznych:
Nie interesowanie się innymi dziećmi, samotne zabawy, preferowanie samotności ; nie uśmiechanie się w sytuacjach społecznych; brak kontaktu wzrokowego bądź kontakt krótki, wymuszony; ignorowanie ludzi (ludzie służą za narzędzia),bierze rękę mamy by coś mu podała, wchodzi po mamie by coś zdobyć, nie traktuje jej jak osoby z którą można wejść w interakcje; nie poszukiwanie kontaktu z innymi osobami w celu dzielenia emocji (dziecko z autyzmem nie pokazuje, że coś go interesuje, że podoba mu się zabawka),normalnie przychodzi i pokazuje, że coś znalazł, dostał lub chce by mama mu coś dała, dziecko powinno wskazywać palcem na przedmiot, którym jest zainteresowane lub o który prosi; małe zainteresowanie kontaktem fizycznym z innymi osobami (dziecko nie lubi się przytulać, wygina się i sztywnieje gdy jest brane na ręce); brak naśladowania (nie naśladuje ruchów ciała, odgłosów); brak zabaw “na niby” ( już 18 miesięczne dziecko powinno kłaść misie/lale spać, dać jej jeść, pić z kubeczka, udawać, że rozmawia przez telefon); nie poszukiwanie pocieszenia i nie oferowanie go innym – brak empatii (gdy dziecko się uderzy lub przestraszy nie przychodzi by się pożalić);
- Jakościowe zaburzenia komunikacji:
Brak reakcji na własne imię, niewykonywanie poleceń, nie wskazywanie przedmiotów na polecenie (wydaje się, że dziecko jest głuche); opóźnienie lub zupełny brak w rozwoju mowy, który nie jest kompensowany za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się; uboga ekspresja i gestykulowanie; brak spontanicznych prób nawiązywania kontaktu z innymi;
- Występowanie ograniczonych , powtarzających się i stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań i aktywności:
Nietypowe reakcje na dźwięki i smaki; brak wrażliwości na ból, zimno, gorąco; niewłaściwy sposób wykorzystywania przedmiotów- nietypowa zabawa niezgodna z przeznaczeniem zabawki (np. bawi się samochodzikiem wpatrując się w jego koła lub odwraca samochód i rusza kołami – może to trwać bardzo długo-kilka godzin) lub bierze zabawki do buzi, manipuluje nimi bezmyślnie lub rzuca nimi o ziemię; przybieranie nietypowych póz; silna potrzeba identyczności w otoczeniu (zawsze wybiera tą samą drogę, wszystko musi stać w określonym miejscu i nie można tego przestawić, nie lubi zmian w rozkładzie dnia).
Objawy autyzmu stają się znacznie bardziej widoczne u dzieci w wieku przedszkolnym, gdyż jest to czas intensywnego rozwoju umiejętności społecznych. Ten okres jest szczególnie trudny dla małych dzieci z autyzmem – niejednokrotnie brak właściwej diagnozy i opieki jest przyczyną frustracji maluchów i ich rodziców.
W wieku szkolnym różnice pomiędzy dziećmi z autyzmem i dziećmi zdrowymi są bardzo wyraźne. Pomimo, że wiele dzieci z autyzmem czyni duże postępy w rozwoju (może dlatego, że w tym wieku większość z nich jest już objęta właściwą opieką), nadal występują u nich zaburzenia umiejętności komunikowania się, ich zabawa jest pozbawiona wyobraźni, schematyczna i nie mają przyjaciół. Zainteresowania autystycznych nastolatków są ograniczone do wąskich tematów, a zbliżone dyscypliny pozostają zupełnie obojętne.
W życiu dorosłym najlepiej funkcjonujące osoby mogą odnosić sukcesy w różnych dziedzinach, które stanowią przedmiot ich zainteresowania, jednak w relacjach interpersonalnych nadal napotykają trudności. Często nadal nie potrafią w sposób swobodny uczestniczyć w rozmowie, a ich sposób mówienia i gestykulacji zwraca uwagę z powodu nienaturalności. W relacjach z innymi problemem jest brak empatii oraz zbyt duża otwartość i szczerość w wypowiedziach. Osoby słabo funkcjonujące przez całe życie wymagają opieki i wsparcia innych.